Na centralnym wybrzeżu Adriatyku, w regionie Marche znajduje się Urbisaglia, słynne starożytne rzymskie miasteczko, założone w II wieku p.n.e.
Jak na tak stare miejsce przystało, jest tam mnóstwo interesujących zabytkowych miejsc do odwiedzenia. Jednak mało kto wie, że to właśnie stamtąd pochodzi znak graficzny – ! – czyli wykrzyknik. Ile razy używamy go, aby wyrazić nasze emocje: zachwyt, przerażenie, zaskoczenie? Ale czy zastanawiałyście się, kiedy ten znak powstał i kto go wymyślił?
Jest kilka teorii na ten temat.
Jedna z nich twierdzi, że po łacinie okrzyk wyrażano słowem io później skróconym przez horyzontalne ustawienie litery “i” nad “o”. Dało to w efekcie kreskę nad kropką.
Inna teoria bazuje na zapisie muzycznym. Około 1360 roku Iacopo Alpoleio, pochodzący właśnie z miasteczka Urbisaglia, zaproponował w swojej publikacji “De ratione punctandi” znak określający wykrzyknienie. Składał się on z dwóch kwadracików pochylonych w prawo i jednego poniżej – przypominających kształt scandicus – neumy złożonej z trzech (albo więcej) nut, które mają melodycznie charakter wznoszący się.
Podobno jako pierwszy zastosował ten znak Coluccio Salutati. Kanclerz Florencji i humanista, użył go w rękopisie “De nobilitate legum et medicinae” z 1399 roku. Do 1500 roku nie był on jednak tak popularny jak dziś. Natomiast później, w 1572 roku, użyto go 87 razy w utworze “La franciade” przez pisarza Pierre’a de Ronsarda.
Obecny kształt wykrzyknik zawdzięcza poligrafii.
Jako znak typograficzny został wprowadzony do druku dopiero między XVI a XVII wiekiem. Wyraźnie odróżniał się od znaku zapytania i zadomowił się już na stałe. Opisał to Aldus Manutius w swoim traktacie o gramatyce. «Et quoniam tam in distinctione finali, quam in Periodo, interrogatio etiam, aut affectus quispiam esse posset, ut indignatio, admiratio, commiseratio, et huiusmodi variis id distinctionibus ostendemus, puncto scilicet ad imam literam, supra posita linea, si interrogatio fuerit, retorta, si affectus, recta.»
W swobodnym przekładzie: Koniec zdania, a więc kropka, może zawierać pytanie lub inne uczucia, takie jak oburzenie, podziw, litość itp. Można to wyrazić za pomocą różnych znaków. Kropką wzmocnioną powyżej linią zakrzywioną w przypadku zapytania, a linią prostą w przypadku wyrażania innego uczucia.
Wykrzyknik jest często używany w powieściach i komiksach,
należy natomiast do rzadkości w wiadomościach i tekstach naukowych. Umieszcza się go zwykle na końcu zdania lub po słowach wyrażających niedowierzanie lub zaskoczenie, radość lub entuzjazm, ból lub zagrożenie, które są znacznie bardziej obecne w najpierw wymienionych gatunkach literackich niż w drugich. Współcześnie istnieje tendencja do unikania wykrzyknika, uważanego za nadmiernie dobitny i zbędny zarówno w literaturze jak i w artykułach prasowych i wiadomościach.
Natomiast w tekstach blogerskich i w Internecie jest mnóstwo wykrzykników i wielokropków. W fandomie i fanfiction używa się go do podkreślenia cech określonej postaci. W mediach społecznościowych wykrzykniki są szeroko stosowane. Wzmacniają siły słów lub fraz, bardzo często są również łączone ze znakiem zapytania. Często używany jest podwójny lub nawet potrójny wykrzyknik.
Można powiedzieć, że wykrzyknik jest pradziadkiem emotikona. Znakiem stworzonym w średniowieczu, który przetrwał do dziś.
