Prawo aborcyjne na świecie cz. 1

22.10.2020 to dzień, w którym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że aborcja ze względu na ciężkie, nieuleczalne, a także śmiertelne wady płodu jest niezgodna z konstytucją.

Co oznacza, że blisko 100% legalnie wykonywanych terminacji ciąży w Polsce jest niezgodna z prawem. Polskie kobiety zostały pozbawione decyzyjności. Pozbawione wyboru.  Jakie prawa mają kobiety w innych krajach? 

Kolumbia 

W kwestii aborcji (i w ogóle praw kobiet) Ameryka Południowa nie jest tak postępowa, jak na przykład w kwestii małżeństw jednopłciowych – opowiada Jadźka, mieszkająca na stałe w Icononzo. W Kolumbii aborcja była całkowicie nielegalna aż do 2006 roku. Aktualnie jest dopuszczalna w trzech przypadkach (podobnie jak jeszcze do niedawna w Polsce):⁣ zagrożenie życia lub zdrowia matki⁣, ciężkie uszkodzenie płodu⁣ lub ciąża będąca efektem gwałtu lub kazirodztwa⁣. 

Niestety aborcja nadal wiąże się z dużą stygmatyzacją i kobiety, które chcą jej dokonać napotykają wiele trudności. Dlatego wiele z nich decyduje się rozwiązywać problem na własną rękę. Ponad dwa tysiące Kolumbijek w latach 2005 – 2017 usłyszało zarzuty karne w związku z nielegalnym przerwaniem ciąży – ok. 25% z nich to nieletnie dziewczyny. 

Turcja 

Inaczej jest w Turcji, w kraju, który w Polsce ciągle jest postrzegany jako muzułmański, zacofany, w którym kobiety nie mają praw, są zamknięte w domach i zniewolone przez mężczyzn. Jednak prawo aborcyjne jest dużo bardziej liberalne niż w Polsce – mówi Wioleta, która od kilku lat mieszka w Turcji. “Aborcję na życzenie” można wykonać do dziesiątego tygodnia ciąży. Zabiegi wykonuje się zarówno w szpitalach publicznych jak i prywatnych. W szpitalach publicznych koszt aborcji pokryty jest z ubezpieczenia. W szpitalach prywatnych część kosztów płaci pacjent, a część pokrywa ubezpieczenie. W sytuacji, w której kobieta jest zamężna na przerwanie ciąży musi zgodzić się mąż (domniemany ojciec dziecka), jeżeli kobieta jest niepełnoletnia, zgodę muszą wyrazić jej rodzice lub opiekunowie prawni. W sytuacji, kiedy kobieta nie jest mężatką decyduje sama o sobie. Po dziesiątym tygodniu ciąży aborcję wykonuje się tylko w trzech przypadkach, tak jak w Kolumbii. Z tą różnicą, że kiedy ciąża jest wynikiem gwałtu terminacji można dokonać do dwudziestego tygodnia.

Aborcja w Turcji nie jest tematem tabu. W wielu filmach czy serialach jest to często poruszane zagadnienie. Nikogo to nie szokuje. Tu kobietom daje się wybór. Warto jeszcze wspomnieć o kwestii antykoncepcji w Turcji. Prezerwatywy są łatwo dostępne w aptekach i sklepach. Tabletki antykoncepcyjne, podobnie jak tabletki po są dostępne w aptekach bez recepty. U ginekologa można założyć wkładkę domaciczną. Tu nikt nie ocenia, nie szydzi, nie wytyka palcami.

Norwegia

W Norwegii kobieta ma prawo do przerwania ciąży bez podania powodu do dwunastego tygodnia. Aby aborcja mogła zostać przeprowadzona, kobieta musi wypełnić odpowiedni formularz u lekarza, może to być lekarz pierwszego kontaktu jak i specjalista w szpitalu. Jeśli kobieta ma mniej niż 16 lat, musi stawić się u lekarza z rodzicami lub opiekunami prawnymi, którzy mają obowiązek i prawo do wypowiedzenia się w kwestii usunięcia ciąży, chyba że zachodzą jakieś poważne okoliczności, przemawiające przeciwko temu. Sama nieletnia pacjentka ma też osobną wizytę z poradą u lekarza.

Kobieta, która chce poddać się terminacji ciąży, otrzymuje wszystkie niezbędne informacje o samym zabiegu, sposobach jego przeprowadzenia, możliwych komplikacjach i o miejscach, w których może otrzymać wsparcie, przed i po aborcji oraz o pomocy, jaką może uzyskać, jeśli zdecyduje się na urodzenie dziecka. Tych informacji ma obowiązek udzielić lekarz, do którego zwróciła się w tej sprawie kobieta, tak by nie musiała ich szukać sama. Lekarz kieruje kobietę tak szybko jak to możliwe do szpitala, z prośbą o wykonanie aborcji.

Terminacja ciąży w Norwegii jest wykonywana bezpłatnie.

W 2019 roku tylko 8% zabiegów przerwania ciąży do dwunastego tygodnia zostało dokonanych chirurgicznie, pozostałe 92% farmakologicznie. Aborcja farmakologiczna jest obecnie proponowana wszystkim kobietom chcącym przerwać ciążę do końca dwunastego tygodnia. Jeśli kobieta chce dokonać aborcji po 12 tygodniu ciąży, musi złożyć stosowny wniosek za pośrednictwem wybranego lekarza lub bezpośrednio do szpitala. We wniosku tym kobieta musi wyjaśnić powody swojej decyzji i uzasadnić swoją prośbę. Jeśli kobieta tego chce, lekarz może pomóc jej w sformułowaniu uzasadnienia. Decyzję w przypadku tego typu aborcji podejmuje komisja złożona z dwóch lekarzy, którzy mają obowiązek dokładnie rozważyć uzasadnienie przedstawione przez kobietę. Jeśli komisja odrzuci wniosek kobiety, automatycznie zostaje on przekazany do komisji odwoławczej.

Aborcja po 12 tygodniu ciąży, a do końca 18 tygodnia może zostać przeprowadzona, m.in. ze względu na stan zdrowia matki albo jej sytuację życiową, jeśli istnieje duże ryzyko wystąpienia poważnych chorób u dziecka albo jeśli kobieta zaszła w ciążę jako osoba nieletnia lub w wyniku gwałtu. Aby kobieta mogła poddać się aborcji po 18 tygodniu ciąży, muszą istnieć po temu bardzo ważne przesłanki. Pozwolenie na aborcję nie zostanie udzielone, jeśli zakłada się, że płód jest zdolny do życia w momencie wykonywania aborcji, tj. do samodzielnego życia poza macicą matki. Ustawa aborcyjna zawiera zasadę, która mówi, że jeśli ciąża jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia lub zdrowia kobiety, to można ją przerwać bez względu na przepisy tejże ustawy. Prawo aborcyjne w Norwegii mówi też o tym, że każda kobieta ma prawo do otrzymania informacji i doradztwa w kwestii zapobiegania ciąży. Ta musi jednak wyrazić na to zgodę. Zgodnie z ustawą o aborcji społeczeństwo ma obowiązek, w miarę możliwości, zapewnić wskazówki etyczne, informacje, dotyczące seksualności i współżycia seksualnego oraz planowania rodziny. Celem tego doradztwa jest stworzenie odpowiedzialnej postawy i ograniczenie ilości aborcji.

Z roku na rok ilość aborcji w Norwegii spada. W 2019 roku w Norwegii przeprowadzono 11726 zabiegów, co odpowiada 9,7 aborcji na 1000 kobiet w wieku 15-49 lat. Większość aborcja ma miejsce przed dziewiątym tygodniem ciąży. Dane z 2019 roku pokazują, że 83,1% aborcji na żądanie miało miejsce do końca ósmego tygodnia.

Holandia 

Nieco bardziej liberalne prawo aborcyjne jest w Holandii – opowiada Gosia. Aborcja jest tam legalna nawet do 24 tygodnia ciąży (oczywiście w szczególnych wypadkach) a zabieg pokrywa ubezpieczenie. Najpierw trzeba udać się do lekarza pierwszego kontaktu bądź lekarza pracującego w klinice aborcyjnej i wyrazić chęć poddania się aborcji. Lekarz bada, czy jest to nasza decyzja, czy nikt nas do tego nie zmusza i czy jesteśmy całkowicie pewne swojej decyzji. Po rozmowie lekarz daje nam pięć dni do namysłu. Po tym czasie, jeżeli nie zmieniłyśmy zdania, dostajemy skierowanie na zabieg przerwania ciąży w szpitalu bądź klinice, którą same sobie wybieramy. Po umówieniu wizyty stawiamy się na miejscu w danym dniu i o określonej godzinie. Lekarz robi USG, żeby zobaczyć dokładnie, w którym tygodniu ciąży jesteśmy. Jeżeli ciąża nie jest dłuższa niż dziewięć tygodni, zalecana jest pigułka wczesnoporonna, dłuższą ciążę przerywa się podczas zabiegu pod narkozą. Jeżeli nie ma żadnych komplikacji, pobyt w klinice nie powinien być dłuższy niż trzy godziny. Klinikę opuszcza się z receptą na antybiotyk. Po mniej więcej czterech tygodniach zalecane jest (dla pewności) zrobienie testu ciążowego bądź pojawienie się na wizycie kontrolnej.

Jeżeli nie mamy ubezpieczenia w Holandii, wszystkie koszty pokrywamy same. W zależności od kliniki/szpitala i wykonanego zabiegu/podania pigułki koszt waha się między 380 a 940 euro. Natomiast cała procedura przebiega tak samo, jak w przypadku kiedy jesteśmy ubezpieczone. Nikt tutaj nikogo nie osądza a personel medyczny robi wszystko, żeby pacjentka czuła się jak najbardziej komfortowo w tej ciężkiej sytuacji.

Finlandia 

Finlandia ma o wiele bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące aborcji niż pozostałe kraje nordyckie – donosi Aleksandra. Liczba aborcji w Finlandii cały czas spada głównie ze względu na powszechny i łatwy dostęp do antykoncepcji.

Ponad 97% aborcji dokonywanych jest farmakologicznie. Przerwanie ciąży do 12 tygodnia wymaga zgody jednego lub dwóch lekarzy, przerwanie ciąży po 12 tygodniu wymaga zgody urzędu Valvira. Coraz częściej mówi się o konieczności zmiany prawa aborcyjnego. Finki domagają się, aby decyzja dotycząca aborcji (do 12 tygodnia ciąży) należała tylko do kobiety jako przejaw poszanowania prawa do samostanowienia bez konieczności uzyskania zgody lekarzy. Niedawno obywatelska inicjatywa ustawodawcza proponująca zmiany w prawie aborcyjnym bardzo szybko uzyskała wymaganą liczbę podpisów i teraz parlament Finlandii musi się nią zająć. Przerwanie ciąży w Finlandii przed 12 tygodniem wymagające zgody jednego lekarza, jest możliwe w dwóch przypadkach: wiek poniżej 17 lub powyżej 40 lat lub gdy kobieta urodziła już czworo dzieci. Zabieg przerwania ciąży przed 12 tygodniem wymagający zgody dwóch lekarzy jest możliwy w przypadku, kiedy choroba matki lub ojca znacznie ogranicza ich zdolność zajmowania się dzieckiem, kiedy ciąża jest wynikiem gwałtu lub stanowi zbyt duże obciążenie dla matki. Obciążeniem może być np. sytuacja rodzinna lub ekonomiczna, praca, warunki mieszkaniowe, plany na przyszłość.

Specjalne pozwolenie z urzędu Valvira jest wymagane, gdy aborcji chce się dokonać po 12. tygodniu ciąży lub w przypadku chorób czy wad płodu. Jeżeli kontynuowanie ciąży lub poród zagraża życiu lub zdrowiu matki, terminacja ciąży jest możliwa bez względu na wiek płodu za zgodą dwóch lekarzy. Osoba, która chce dokonać aborcji powinna umówić się na wizytę u lekarza w swojej przychodni. Można również udać się do przychodni prywatnej, ale należy sprawdzić czy dany lekarz ma pozwolenie od wyżej wspomnianego urzędu do wydawania decyzji dotyczących aborcji. Następnie lekarz daje skierowanie do szpitala, gdzie kobieta rozmawia na temat aborcji, sposobu jej przeprowadzenia z lekarzem i pielęgniarką. Zarówno do lekarza, jak i do szpitala można iść z mężem czy partnerem, ale jak wszędzie się podkreśla, ostatnie słowo należy do kobiety. Jeżeli osoba niepełnoletnia chce dokonać aborcji jest to również możliwe jak wspomniałam wcześniej i nie potrzebuje ona zgody rodziców. Rozmowa z rodzicami jest zalecana, ale nie jest wymagana. 2-4 tygodnie po zabiegu terminacji ciąży kobieta ma wizytę kontrolną w swojej przychodni (jeżeli wszystko przebiegało bez problemów) lub szpitalu (jeżeli były jakiekolwiek komplikacje). W czasie tej wizyty duży nacisk kładzie się na rozmowę o możliwych środkach antykoncepcyjnych. Kobiety zarówno przed jak i po zabiegu mają możliwość otrzymania porady psychologicznej.

_____________

1 Terveyskirjasto, Raskauden keskeytys

https://www.terveyskirjasto.fi/terveyskirjasto/tk.koti?p_artikkeli=dlk00166

2 Valvira, urząd kontroli i pozwoleń w dziedzinie spraw socjalnych i zdrowotnych

Wielka Brytania 

Aborcji w krajach Wielkiej Brytanii można dokonać przed 24 tygodniem ciąży – mówi Dee mieszkająca w Kent. Po tym terminie jedynie w bardzo ograniczonych okolicznościach – na przykład, gdy życie matki jest zagrożone lub jest podejrzenie, że dziecko urodzi się ze znaczną niepełnosprawnością. Konieczne jest wykonanie USG w celu ustalenia, w którym tygodniu ciąży jest kobieta. Zabieg aborcji jest bezpłatny, jeśli zostanie wykonany pod opieką szpitala należącego do NHS (czyli systemu służby zdrowia w Wielkiej Brytanii, finansowanego ze środków publicznych). Inną opcją jest prywatna, licencjonowana klinika.

Są trzy możliwości terminowania ciąży w ramach NHS. Pierwsza z nich to samodzielne zgłoszenie się do jednej z klinik odpowiedzialnych za terminowanie ciąży, czyli British Pregnancy Advisory Service (BPAS), Marie Stopes UK, National Unplanned Pregnancy Advisory Service (NUPAS) i umówienie się z nimi najpierw na rozmowę z lekarzem, a potem na zabieg. Druga opcja to wizyta u lekarza rodzinnego po skierowanie do poradni aborcyjnej – jeśli lekarz ma jakieś zastrzeżenia do aborcji lub jest to w niezgodzie z jego religią lub sumieniem powinien skierować kobietę do innego lekarza. Ostatnia opcja to kontakt z poradnią zdrowia seksualnego (czasami nazywaną kliniką planowania rodziny) i prośba o skierowanie do poradni aborcyjnej. Czas oczekiwania może się różnić, ale nie czeka się dłużej niż dwa tygodnie od pierwszego kontaktu z lekarzem w klinice aborcyjnej.

Oczywiście można wykonać zabieg prywatnie. Koszty prywatnych aborcji różnią się w zależności od stadium ciąży i metody wykonania zabiegu. Ceny w jednej z klinik, którą sprawdziłam, wynoszą od 580 do 1850 funtów. 

Szkocja 

Mieszkanki Szkocji mają wolny wybór i dużo szczęścia – żyją w jednym z najbardziej liberalnych krajów Europy pod względem prawa aborcyjnego – opowiada Dominika. W Szkocji aborcja jest legalna i dostępna dla każdego. Koszty jej przeprowadzenia pokrywane są z ubezpieczenia zdrowotnego, co w praktyce oznacza, że w 95 procentach przypadków jest darmowa. Prawo aborcyjne w Szkocji regulowane jest tak zwanym Aktem o Aborcji z 1967 roku i dopuszcza przerwanie ciąży do 24 tygodnia włącznie. W wyjątkowych przypadkach, na przykład kiedy zagrożone jest życie kobiety, zabieg może zostać wykonany później.

Zgodnie ze wspomnianym aktem aborcja w Szkocji musi być przeprowadzona w szpitalu lub specjalistycznej klinice. W czasie pandemii regulacje te zostały odrobinę zmienione i obecnie możliwe jest wykonanie zabiegu aborcji farmakologicznej w domu, jeśli ciąża nie jest bardziej zaawansowana niż dziesięć tygodni. Oczywiście jest to poprzedzone (telefoniczną) konsultacją medyczną.

Skierowanie na zabieg do kliniki czy szpitala zazwyczaj wydaje lekarz rodzinny. Co ciekawe, jeśli przerwanie ciąży jest niezgodne z jego/jej przekonaniami, to lekarz musi poinformować o tym kobietę i przekazać ją innemu specjaliście.

Według szkockiego prawa decyzja o przerwaniu ciąży należy tylko i wyłącznie do kobiety, nawet jeśli jest ona nieletnia. Nastolatki nie mają obowiązku informować rodziców czy opiekunów o aborcji, nie muszą także mieć ich zgody na przeprowadzenie zabiegu.

 

Zebrały i opracowały: Mariola Cyra, Anna Bittner, Wiktoria Morella

Opowiedziały:

Anna Jadwiga Matelska

Wioleta Turgut

Dominika Lewandowska

Dee Lukasik

Aleksandra Michta-Juntunen

Gosia Meijer

Edyta Dombrowicka

Zdjęcie okładki : Ag&Ag Verlag