Szkoła widmo

Czym są szkoły widma? Szkoły, które niby są, chociaż w rzeczywistości ich nie ma. Szkoły, które istnieją tylko na papierze, w kieszeniach nauczycieli i dyrektorów, w interesach i finansach polityków i wpływowych osób. Szkoły, których z kolei nie ma w życiu dzieci i młodzieży, których nie ma w ich przeszłości, ich teraźniejszości, ani w ich przyszłości, zarówno tej edukacyjnej, jak i tak naprawdę później w ich przyszłości zawodowej (jeśli rzecz jasna nic się w tym obszarze nie zmieni).

W wielu wioskach w Pakistanie, szczególnie tych odległych, czy nawet ubogich rejonach dużych miast, jak np. największe miasto w kraju, Karaczi, stoją szkolne budynki. W środku znajdziemy ustawione w rzędzie ławki i krzesła, z przodu biurko nauczyciela, a na środku na ścianie wiszącą gotową do użytku tablicę.

Wszystko jakby przygotowane na przyjście uczniów, w oczekiwaniu na kolejny dzień pełen nauki i zabawy. Gdy jednak przyjrzymy się bliżej, dostrzeżemy, że wyposażenie klasy pokrywa gruba warstwa kurzu sugerująca, że dawno nikogo tu nie było. I tak, to prawda, szkoły stoją, lecz nie ma w nich uczniów, nie ma też i nauczycieli. To tylko budynek, który przypomina o tym, z czym kraj ten zmaga się od wielu lat.

Szacuje się, że w Pakistanie istnieje ok 30.000 “szkół widm”. Szkół, które istnieją wyłącznie w oficjalnej dokumentacji, czyli otrzymują fundusze z budżetu państwa, a które w rzeczywistości nie funkcjonują.

Szkoły te zatrudniają tysiące nauczycieli i dyrektorów, którzy pomimo tego, że nie stawiają się w pracy, nie prowadzą zajęć lekcyjnych, otrzymują stałe comiesięczne wynagrodzenie (przeważnie część z niego oddając osobom wyżej postawionym jako łapówkę). Co więcej, wychowankowie chociaż do szkół nie uczęszczają, często widnieją na listach uczniów, a czasem nawet regularnie sprawdzana jest ich obecność.

Budynki, które były, bądź miały być, placówkami edukacyjnymi niejednokrotnie stoją puste, nieużywane, opuszczone, swoją obecnością dając nadzieję na to, że może kiedyś coś się zmieni. W pobliżu mieszkają dzieci, wiele z nich nigdy nie doznało przywileju poznania tego, czym jest system edukacji.

Pomimo, że stale mijają ten obiekt, nierzadko bawią się w jego cieniu i dorastają, obserwując jego opuszczone mury, wszyscy w okolicy wiedzą, że “u nas” szkoły po prostu nie ma. A w związku z tym nie ma możliwości zdobycia chociażby podstawowego wykształcenia, które mogłoby poprawić przyszłość młodych pokoleń bądź uchronić je przed dziecięcą pracą, wczesnym zawarciem małżeństwa lub negatywnym wpływem radykałów (w których ramiona niejednokrotnie pcha ich frustracja, beznadzieja i brak perspektyw).

Warto dodać, że czasem budynki szkół bywają przekształcane w zagrody dla bydła, posterunki policji czy grup paramilitarnych bądź służą osobom wpływowym jako pomieszczenia/domy dla gości, spełniając tym samym funkcje inne niż zamierzone.

Zdarza się też, że szkoły pomimo otrzymanych funduszy nigdy nie zostały wybudowane. Ktoś powiedział, że to zrobi, przygotował projekt, otrzymał na niego fundusze, po czym, dzięki wsparciu skorumpowanych osób wpływowych oszukał system i nie wywiązał się z obowiązku (chociaż na papierze wszystko jest według planu, w związku z czym oficjalnie szkoła “istnieje i działa”) . 

Jak funkcjonująca szkoła staje się “widmem”? Niejednokrotnie bywa tak, że nauczyciel nagle przestaje pojawiać się na lekcjach (bo ma za daleko, bo mu nie płacą za koszta dojazdu, bo jest za mało uczniów i mu się nie chce, itp.) bądź informuje, że odchodzi, a na jego miejsce zostanie wysłany ktoś nowy.

Uczniowie z początku stawiają się na zajęciach, oczekując kontynuacji nauki, lecz po kilku tygodniach czy miesiącach takiego wystawania “bez celu” pod klasą młodzi poddają się i rzucają szkołę. Z czasem nie ma tam ani jednych, ani drugich, bo nowy edukator nigdy się nie pojawił. Bywa jednak i tak, że uczniowie zbierają się i nauczają siebie nawzajem, starsi młodszych, jedni drugich, tworząc tym samym swój własny zespół wsparcia i nauczania w nadziei, że któregoś dnia nadejdzie zmiana.

W Pakistanie liczba osób, które porzucają szkołę jest zatrważajaca. Bywa to niejednokrotnie spowodowane tym, że szkoły, szczególnie na wioskach, nie posiadają podstawowego wyposażenia jak np. wiatraki (niezbędne przy wysokich temperaturach, jakie występują w Pakistanie), brak bieżącej wody w toalecie, a czasem nawet brak toalet.

Takie warunki zniechęcają uczniów do kontynuowania edukacji, w związku z czym zdarza się i tak, że szkoły zostają zamykane z uwagi na brak podopiecznych. Inni nigdy do szkoły nie zostali zapisani bądź muszą ją porzucić z uwagi na to, że są przez sytuację życiową popchnięci do rozpoczęcia pracy (aby finansowo wesprzeć rodzinę) bądź zajęcia się domem. Może to być spowodowane śmiercią lub chorobą ojca/żywiciela rodziny, zbyt niskimi dochodami w domu lub np. śmiercią lub chorobą matki.

Szacuje się, że co trzecie dziecko (32%) w Pakistanie nie uczęszcza do szkoły, a 40% społeczeństwa to analfabeci. Dodatkowo aż 13,7% dzieci w wieku 10-17 lat jest zmuszona do podjęcia pracy.

Kraj podobno zwiększył swój budżet na sektor szkolnictwa (który nadal jest nieznaczny i nieproporcjonalny względem potrzeb), wprowadza nowe programy, które jednak nie przekładają się na rzeczywistość i nie odzwierciedlają się w liczbach. W Pakistanie na edukację przeznacza się 2,4% PKB, podczas gdy na wojsko aż 17,8% PKB (dla porównania w Polsce jest to 5,2% na edukację oraz 4,6% na wojsko, a w USA jest to 6,1% na edukację oraz 8,3% na wojsko).

Stałe zaniedbania ze strony rządu, wszechobecna korupcja, ogromna biurokracja, to tylko niektóre z przyczyn, jakie wpływają na słaby system edukacji w Pakistanie.

“Szkoły widma” są jednym z symptomów problemu, z jakim kraj ten zmaga się od wielu lat i stanowią wielkie zagrożenie dla kolejnych już pokoleń, które wychowują się bez możliwości edukacji. Tym samym stają się zagrożeniem dla rozwoju kraju i jego mieszkańców, podtrzymując ubóstwo, bezrobocie, problem pracy dzieci oraz analfabetyzm. “Szkoły widma” reprezentują zatracone możliwości milionów dzieci i zatracone miliony pakistańskich rupii.

Patrycja Shahbaz