Feminicidio, czyli o zjawisku kobietobójstwa we Włoszech
Włochy to przepiękny kraj i serdeczni ludzie. To także kraj, który często kojarzy nam się z idyllą, ale niestety, jak każdy kraj, zmaga się ze swoimi demonami. Jednym z nich jest problem kobietobójstwa.
W latach 90. Marcela Lagarde i inni socjolodzy opracowali pojęcie kobietobójstwa, które miało na celu ująć w jedno zjawisko morderstwa kobiet z powodów kulturowych związanych z płcią.
Mamy 2024, żyjemy w świecie, w którym sztuczna inteligencja zaczyna być częścią naszej rzeczywistości. Tym bardziej czasem trudno jest uwierzyć w to, że pomimo całej nowoczesności nadal tak ogromnym problemem jest kobietobójstwo.
Podczas rozmów o kobietobójstwie często wypływa temat powodów. Pojawiają się sugestie, że wywodzi się ono z dawnych tradycji delitto d’onore, czyli zabójstwa honorowego, które praktykowane było szczególnie na południu Włoch, np. na Sycylii.
Pojęcie zabójstwa honorowego można zastosować zarówno do kobiet, jak i do mężczyzn. Na przykład w przypadku cudzołóstwa istnieją historyczne przypadki egzekucji obojga kochanków. Nawet dzieci urodzone poza związkiem małżeńskim mogły zostać zabite ze względów honorowych.
Dopiero 5 sierpnia 1981, dzięki ustawie 442, Włochy prawnie zakazały ślubów naprawczych i zbrodni honorowych. Ustawodawca uchylił to, co przewidywał kodeks o nazwie Rocco, który w dwóch artykułach: 544 i 587 regulował małżeństwa naprawcze oraz przestępstwa honorowe.
Kodeks ten przewidywał wygaśnięcie kary za przemoc seksualną, jeśli następuje po niej małżeństwo i dawał obniżone wyroki w przypadku tych, którzy popełniają morderstwo „w stanie gniewu” wobec współmałżonka, córki i siostry, w wyniku „nieprawnego związku cielesnego”. Prawo to uważało kobiety za własność mężczyzn, pozbawioną jakiejkolwiek wolności wyboru. Przewidywało znikome kary za zbrodnie honorowe, ponieważ przemoc seksualną uznawano za przestępstwo przeciwko moralności, a nie przeciwko osobie.
Zmiana tego prawa w 1981 roku uważana była za wielkie osiągnięcie i nastąpiła dzięki odwadze i determinacji Francesci Violi.
26 grudnia 1965 roku zaledwie siedemnastoletnia Francesca została zgwałcona w mieście Alcamo w prowincji Trapani (Sycylia) przez mężczyznę, który chciał dokonać niesławnej fuitiny (Jest to regionalizm zaczerpnięty z języka sycylijskiego oznaczający „nagłą ucieczkę” i określa ucieczkę pary młodych aspirujących małżonków w celu dopełnienia pełnego aktu seksualnego. Rodzina była stawiana przed faktem dokonanym i nakłaniana do wyrażenia zgody na małżeństwo uciekinierów). Francesca odmówiła zawarcia małżeństwa, broniąc się strzelbą, tym samym stała się symbolem wybawienia kobiet od upokorzenia.
Warto dodać, że kobietobójstwo zdarza się zarówno na północy jak i na południu Włoch, zarówno w bogatych jak i biednych rodzinach, wśród osób wykształconych i wręcz przeciwnie.
ISTAT, czyli włoski urząd statystyczny, podaje na swojej stronie, że 31,5% kobiet doświadczyło w życiu jakiejś formy przemocy fizycznej lub seksualnej. Najpoważniejsze formy przemocy stosują partnerzy lub byli partnerzy.
Z danych pochodzących z raportu Służby Analiz Kryminalnych Centralnej Dyrekcji Kryminalnej z dnia 19 listopada 2023 roku wynika, że w okresie 1 stycznia – 19 listopada 2023 r. odnotowano 295 morderstw, w tym 106 kobiet, z których 87 zostało zabitych w kontekście rodzinnym (spośród nich 55 zginęło z rąk swojego partnera/byłego partnera.).
Natomiast według noty ISTAT dotyczącej ofiar zabójstw w 2022 roku popełniono 322 zabójstwa (+6,2% w porównaniu z 2021 r.). Ofiarami było 196 mężczyzn i 126 kobiet (39,1% ogółu). Średni wiek ofiar zabójstw kobiet wyniósł 55,1 lat. Liczba kobiet zabitych przez partnera lub byłego partnera to 61. Dane wskazują, że co roku liczba kobiet zabijanych przez mężczyzn rośnie. Zabójstwa ze względu na płeć stanowią 84,1% zabójstw kobiet.
Kobiety giną zazwyczaj z rąk swoich partnerów lub eks-partnerów. Często niestety dochodzi także do tego, iż zabijają oni dzieci, a na końcu popełniają samobójstwo. Motywem zabójstw bardzo czesto jest maniakalna zazdrość i chęć zemsty za np. odejście lub układanie sobie życia na nowo z innym partnerem.
We Włoszech o problemie kobietobójstwa mówi się głośno w telewizji jak i w życiu codziennym. Co roku 25 listopada obchodzony jest dzień przeciwdziałania przemocy wobec kobiet. Często przy okazji dużych wydarzeń jak np. festiwal Sanremo czy festiwal filmowy w Wenecji możemy zobaczyć gwiazdy filmowe czy piosenkarki, które mówią na temat femminicidio albo też instalacje np. czerwonych butów, które są symbolem walki z kobietobójstwem. W prawie każdym miasteczku możemy znaleźć także czerwone ławki, symbolizujące puste miejsca pozostawione przez kobiety, które padły ofiarą kobietobójstwa.
Wiele filmów porusza także temat przemocy wobec kobiet. W tym roku także w Polsce możemy obejrzeć niezwykle ważny film w tym temacie “Jutro będzie nasze” Paoli Cortellesi.
We Włoszech, w każdym mieście znajdują się centra pomagające ofiarom przemocy tzw. centra anti violenza, można także zadzwonić na infolinię 1522, na której każdego dnia i nocy można poprosić o pomoc. (Więcej informacji można znaleźć na stronie ministerstwa spraw wewnętrznych Włoch https://www.interno.gov.it/it/contatti/rete-nazionale-antiviolenza-sostegno-donne-vittime-violenza).
W mediach promowana była także kampania informująca o geście zamykania dłoni w pięść, który ma pomóc ofiarom przemocy w poproszeniu o pomoc, np. w kawiarni lub innym miejscu publicznym, gdy nie jest to możliwe w inny sposób.
Niestety, pomimo starań zarówno rządu jak i wielu instytucji oraz zwykłych obywateli problem femminicidio jest nadal intensywnie obecny we włoskiej codzienności.
Pozostaje żywić nadzieję, że sytuacja się zmieni i nie ustawać w działaniach mających na celu nie tylko wyeliminowanie zabójstw kobiet, ale także zmianę mentalności oraz edukację młodzieży. Obyśmy w najbliższych latach mieli do czynienia nie tylko z rozwojem sztucznej inteligencji, ale także rozwojem empatii i równouprawnienia w społeczeństwie.
