[cmsmasters_row][cmsmasters_column data_width=”1/1″][cmsmasters_text]

BaSchanah haBaah b’Jeruschalajim! – czyli słów kilka o żydowskim świecie Paschy

Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy chrześcijanie świętują Wielkanoc, Żydzi obchodzą jedno z najważniejszych świąt w roku, a mianowicie święto Paschy. To jednak nie jedyna nazwa tego interesującego święta. Możemy je znaleźć w polskiej literaturze także pod następującymi określeniami: Święto Wiosny, Święto Przaśników, Święto Macy, Święto Wolności czy też żydowska Wielkanoc. Dosłowne tłumaczenie mówi nam, że Pascha oznacza przejście, czy też zostanie pominiętym, oszczędzonym. Święto Paschy jest obchodzone na pamiątkę wyzwolenia Żydów z niewoli egipskiej. Stąd też mowa o przechodzeniu nawiazującym do słynnego przejścia Izraelitów przez morze czerwone, a także ominięcie ich domów, a zarazem oszczędzenie ich synów, podczas ostatniej, dziesiątej z plag egipskich jaką była śmierć pierworodnych. Święto jest w tym roku obchodzone formalnie od 11 do 18 kwietnia, rozpoczyna się jednak już 10 kwietnia wieczorem, podczas tzw. wieczerzy sederowej. Główna zasada obowiązującą w czasie tego święta to absolutny zakaz posiadania jakiegokolwiek zakwaszonego produktu tzw. chamez. Chodzi tutaj głównie o produkty zbożowe, w jakimkolwiek stadium, nawet przed zmieleniem, które poprzez działanie wysokiej temperatury czy tez wilgoci, mogą przejsść proces fermentacji. Także sztućce i garnki muszą zostać wygotowane, tudzież dokładnie umyte gorącą wodą, a tym samym oczyszczone z jakichkolwiek resztek zakwaszonych potraw. Nierzadko używa się w czasie kolacji sederowej specjalnych sztućców, przeznaczonych wyłącznie na tą okazję.

Zanim przejdę do zwyczajów związanych z wieczorem sederowym, tym szczególnym posiłkiem inicjującym święto Paschy, chciałabym krótko wspomnieć kilka innych powiązanych z nim czynności i  tradycji. W czasie trwania święta w domu nie może się znajdować żaden zakwaszony produkt. Tradycyjnym pieczywem na Paschę jest również dobrze znana w Polsce maca, płaski, niewyrośnięty chlebek. Zwyczaj potraw bez zakwasu odnosi się do faktu, że wielki pośpiech, w jakim Izraelici opuszczali Egipt, który przyczynił się do tego, że nie mieli nawet czasu przygotować zakwasu do chleba. Niezwykle dużą wagę przywiązuję się do wiosennych porządków. Tradycja generalnego sprzątania w domu czy mieszkaniu na wiosnę, nie jest i dla nas niczym nowym. U Żydów, przygotowujących się do święta Paschy, nacisk nie jest jednak kładziony na przykładowo błyszczące okna bez jednej smugi (jak przykładowo u mojej Mamy), lecz na pozbycie się z domu nawet najmniejszego okruszka niedozwolonego, zakwaszonego produktu. Co ciekawe u poszczególnych grup Żydów mogą występować różne produkty, które są chamez tzw. zakwaszone i przez to niedozwolone. Przykładowo Żydzi Aszkenazyjscy, a więc wywodzący się z Niemiec oraz Europy Wschodniej, jako potrawy wykluczone wymieniają również pokarmy, zawierające proso, fasolę, groch, sezam, soczewicę, grykę, ryż, mak, słonecznik i orzeszki ziemne.

Wieczerza sederowa przebiega według bardzo szczegółowego, ściśle określonego schematu. Samo słowo seder oznacza także w dosłownym tłumaczeniu porządek. Seder rozpoczyna się odczytywaniem tzw. hagady – historii wyjścia z Egiptu, zadawane są także tradycyjnie cztery pytania, które mają wyjaśnić dlaczego ta wieczerza jest tak szczególna i czym różni się od innych. Stół jest oczywiście uroczyście nakryty, stoi na nim specjalny talerz sederowy oraz kielichy na wino. Zgodnie z tradycją na jedną dorosłą osobę przypadają w czasie tej kolacji aż cztery kieliszki wina. Wino nazywane koscher le-Pessach, to także specjalnie na tą okazję wyprodukowany trunek, nie można tutaj użyć pierwszego lepszego wina z supermarketu. Piąty kielich, ten najbardziej ozdobny jest przeznaczony dla proroka Eliasza i nie jest wypijany. Liczba cztery jest również nie bez znaczenia, to symbol obietnic, jakie Bóg złożył swojemu narodowi wybranemu. Piąta obietnica mówi o tym, że Bóg zaprowadzi Żydów do ziemi obiecanej, Eliasz zaś to w tradycji prorok, który przybywa przed Mesjaszem, zwiastując jego nadejście. Wino to również symbol krwi zwierząt ofiarnych wylanej na pamiątkę ustanowienia przymierza między narodem wybranym a Bogiem na górze Synaj. Oznacza także ofiarowanie życia w ręce Boga i jednocześnie radość z  otrzymanego daru życia.

Potrawy jakie znajdują się na stole to:

  • pieczone mięso z kością; może to być baranina bądź drób, jest to symbol ofiary składanej w świątyni Jerozolimskiej, symbolizuje niewinność, ale i ofiarę za grzechy. Ta potrawa ma jedynie znaczenie symboliczne i nie jest zjadana.
  • jajko ugotowane na twardo, jako wspomnienie zniszczenia świątyni jerozolimskiej, ale także jako symbol zarówno płodności, jak i żałoby. Ta potrawa również ma jedynie znaczenie symboliczne i nie jest zjadana.
  • gorzkie warzywa na surowo na przykład chrzan czy też por, jako symbol cierpienia w Egipcie.
  • mus w kolorze cegły, to potrawa przyrządzana z owoców takich jak jabłka, gruszki, często daktyle, figi; to symbol gliny, z której wyrabiano cegły w Egipcie, także symbol ucisku i ciężkiej pracy Żydów w niewoli.
  • rzodkiewka czy też seler jako symbol bardzo ubogiego jedzenia, jakie mieli do dyspozycji Żydzi w niewoli.
  • talerz ze słoną wodą, w której moczone są warzywa przed zjedzeniem, jako symbol gorzkiego ucisku i łez wylanych przez Izrealczyków w niewoli.
  • ważna jest także wspomniana wyżej maca, której trzy kawałki znajdziemy na stole. Tutaj także liczba 3 nie jest przypadkowa, nawiązuje bowiem do trzech grup Żydów: Lewitów, Kohenów i Izraelitów.

Płowień świecy, która stoi na stole, oznacza radość z życia, jakie zostało otrzymane od Boga, zaś symboliczne umycie rąk przed posiłkiem to równoznacznik chęci bycia czystym, oczyszczonym przed zasiądnięciem do uroczystej wieczerzy. Posiłek sederowy kończy deser, na który przeznaczony jest także kawałek macy. W wielu domach istnieje ciekawa tradycja związaną z tą ostatnią potrawą. Dzieci chowają ostatni kawałek macy tak, aby pan domu nie mógł go znaleźć. Dopiero kiedy ofiaruje on dzieciom niewielkie prezenty, otrzymuje go z powrotem, aby wieczerza mogła się zakończyć zgodnie z tradycją. Druga część obchodów tego szczególnego wieczoru, rozpoczynającego Paschę, związana jest z modlitwami, recytacją psalmów oraz śpiewami. Ostatnia modlitwa to prośba o przyjęcie sederu oraz wypełnienie piątej z obietnic, o której wspomniałam krótko przy okazji kielicha Eliasza.

Wiele rodzin dekoruje stół sederowy w bardzo oryginalny sposób np. nawiązując do przejścia pod wodzą Mojżesza przez Morze czerwone. Może to także stanowić zachętę dla dzieci, których obowiązkiem jest poznanie historii wyjścia z Egiptu, tak jak obowiązkiem pana domu, jest szczegółowe opowiedzenie hagady i udzielenie jak najbardziej dokładnej odpowiedzi na cztery pytania. Święto paschy należy to tzw. świąt pielgrzymkowych, to znaczy wcześniej na jego główne obchody masy pielgrzymów gromadziły się w Jerozolimie. Z tamtych czasów pochodzi także wypowiadane na zakończenie wieczoru sederowego zdanie:  na przyszły rok w Jerozolimie! (BaSchanah haBaah b’Jeruschalajim!).

[/cmsmasters_text][/cmsmasters_column][/cmsmasters_row][cmsmasters_row data_shortcode_id=”sxl2pyrgm” data_padding_bottom_mobile_v=”0″ data_padding_top_mobile_v=”0″ data_padding_bottom_mobile_h=”0″ data_padding_top_mobile_h=”0″ data_padding_bottom_tablet=”0″ data_padding_top_tablet=”0″ data_padding_bottom_laptop=”0″ data_padding_top_laptop=”0″ data_padding_bottom=”50″ data_padding_top=”0″ data_bg_parallax_ratio=”0.5″ data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center” data_color=”default” data_bot_style=”default” data_top_style=”default” data_padding_right=”3″ data_padding_left=”3″ data_width=”boxed”][cmsmasters_column data_width=”1/1″ data_shortcode_id=”mx0p0tz1ak” data_animation_delay=”0″ data_border_style=”default” data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center”][cmsmasters_divider shortcode_id=”xwdcoz8bwc” width=”long” height=”1″ style=”solid” position=”center” margin_top=”10″ margin_bottom=”10″ animation_delay=”0″][/cmsmasters_column][/cmsmasters_row][cmsmasters_row data_shortcode_id=”iycvqom91k” data_padding_bottom_mobile_v=”0″ data_padding_top_mobile_v=”0″ data_padding_bottom_mobile_h=”0″ data_padding_top_mobile_h=”0″ data_padding_bottom_tablet=”0″ data_padding_top_tablet=”0″ data_padding_bottom_laptop=”0″ data_padding_top_laptop=”0″ data_padding_bottom=”50″ data_padding_top=”0″ data_bg_parallax_ratio=”0.5″ data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center” data_color=”default” data_bot_style=”default” data_top_style=”default” data_padding_right=”3″ data_padding_left=”3″ data_width=”boxed”][cmsmasters_column data_width=”1/1″ data_shortcode_id=”7xuxgv57b” data_animation_delay=”0″ data_border_style=”default” data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center”][cmsmasters_text shortcode_id=”c2ih1xvc4w” animation_delay=”0″]

O AUTORCE

[/cmsmasters_text][/cmsmasters_column][/cmsmasters_row][cmsmasters_row data_shortcode_id=”ssmqi4le3g” data_padding_bottom_mobile_v=”0″ data_padding_top_mobile_v=”0″ data_padding_bottom_mobile_h=”0″ data_padding_top_mobile_h=”0″ data_padding_bottom_tablet=”0″ data_padding_top_tablet=”0″ data_padding_bottom_laptop=”0″ data_padding_top_laptop=”0″ data_padding_bottom=”50″ data_padding_top=”0″ data_bg_parallax_ratio=”0.5″ data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center” data_color=”default” data_bot_style=”default” data_top_style=”default” data_padding_right=”3″ data_padding_left=”3″ data_width=”boxed”][cmsmasters_column data_width=”1/1″ data_shortcode_id=”aq3gcu8rjq” data_animation_delay=”0″ data_border_style=”default” data_bg_size=”cover” data_bg_attachment=”scroll” data_bg_repeat=”no-repeat” data_bg_position=”top center”][cmsmasters_profiles shortcode_id=”oqw0bpz7j8″ orderby=”date” order=”DESC” count=”4″ categories=”justyna-m” layout=”vertical” animation_delay=”0″][/cmsmasters_column][/cmsmasters_row]

0 0 votes
Oceń artykuł
Subskrybuj
Powiadom o
guest
5 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
Zobacz wszystkie komentarze
Awatar użytkownika
6 lat temu

Zupełnie inaczej niż polska tradycyjna Wielkanoc. Rzekłabym, mniej kolorowo. I wszędzie ta symbolika.

Gosia
6 lat temu

dziękuję za mnóstwo infromacji. Jest jajko i chrzan, to akurat podobnie jak w Polsce 🙂

Awatar użytkownika
Tina Papajewski
6 lat temu

Inne święta są bardziej “kolorowe” np. tzw. żydowski karnawał, czyli święto Purim, o którym też było juz krótko wspomniane na blogu.

Katolicka Wielkanoc też jest bardzo symboliczna, jeśli ktoś ją przeżywa religijnie, a symbolika śmierci i cierpienia, wyrażona w liturgii Wielkiego Piątku też do najradośniejszych nie należy. Dopiero samo Zmartwychwstanie niesie ze sobą nadzieję:)

Ja osobiście uważam, że Pascha jest radosna, bo przypomina o odzyskaniu wolności, nawiazuje do obietnic danych Narodowi Wybranemu i mówi o tym, jak ważny jest dar życia:)

Anna M-a
6 lat temu

Bardzo ciekawy tekst. Zdumiewa mnie, jak wiele jest obostrzeń dotyczących tej tradycji.

Sara Kosmowska
Sara Kosmowska
6 lat temu

Świetny artykuł!